Hipoterapia jest formą rehabilitacji, w której jako współterapeuta wykorzystywany jest koń. Koń bowiem może być dla człowieka nie tylko źródłem siły, rozrywki, wzruszeń ale i zdrowia.
Dobrze prowadzona hipoterapia działa na pacjenta jednocześnie na poziomie ruchowym, psychicznym, sensorycznym i społecznym. Celem terapii z koniem i terapii jazdą konną jest przywrócenie osobom niepełnosprawnym lub z pewnymi dysfunkcjami sprawności fizycznej i psychicznej w możliwym dla nich do osiągnięcia zakresie.
To źródło radości, które przynosi choremu jazda konna jest rzeczywiście godną pożądania rozrywką, z której lekarz może odnieść praktyczne korzyści.”
dla kogo hipoterapia?
...dla osób z problemami neurologicznymi
mózgowe porażenie dziecięce (mpd)
po przebytej chorobie Heinego – Medina,
po przepuklinie oponowo – rdzeniowej (wodogłowie)
choroba Parkinsona,
choroby mięśni
neuropatie
..dla osób z problemami ortopedycznymi
wrodzone ubytki kończyn lub amputacje,
skoliozy,
koślawość bioder i kolan,
kręcz karku
..dla osób z problemami natury psychicznej i społecznej
autyzm,
zespół Downa,
upośledzenie umysłowe,
nerwice,
osoby niewidome
osoby głuchonieme
nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD)
zaburzenia zachowania,
trudności szkolne wynikające z zaburzeń integracji zmysłów i typu dyslektycznego.
...dla dorosłych
stwardnienie rozsiane
stany po udarze
stany po urazach czaszkowo – mózgowych
zaburzenia psychiczne i emocjonalne
uzależnienia
patologie społeczne
otyłość
Formy hipoterapii
- terapeutyczna jazda konna – pacjent bez wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń poddawany jest ruchom konia w różnych pozycjach (np. w siadzie przodem, tyłem, w leżeniu)
- fizjoterapia konna – poza terapeutyczną jazdą konną pacjent wykonuje pod okiem fizjoterapeuty ćwiczenia w różnych pozycjach
- model neurofizjologiczny – najważniejsza jest prawidłowa pozycja siedząca i prawidłowy ruch, ich jakość,
- model funkcjonalny – najważniejsza jest funkcja, na drugim planie przestrzeganie pozycji i ruch
- terapia kontaktem z koniem – której istotą jest emocjonalny kontakt pacjenta z koniem, sytuacja terapeutyczna, a nie sama jazda (pacjent może w ogóle nie siedzieć na koniu)
- prowadzona na koniu – stosujemy ją u dzieci potrafiących samodzielnie siedzieć, ale mających problemy psychiczno-emocjonalne (dzieci autystyczne, upośledzone umysłowo, nadpobudliwe, z zaburzeniami zachowania, z zaburzeniami psychicznymi),
- prowadzona przy koniu – stosowana u dzieci nie potrafiących samodzielnie siedzieć, u dzieci ze wszystkimi przeciwwskazaniami oprócz nietolerancji konia przez dziecko i uczulenia na konia
Ponadto wyróżnia się:
- jazdę konną rekreacyjną i sportową osób niepełnosprawnych – nie stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i ma aspekt terapeutyczny. Umożliwia aktywność sportową osobom niepełnosprawnym, wyrabia u nich nawyk i potrzebę aktywnego spędzania wolnego czasu w kontakcie ze zwierzęciem i przyrodą
- woltyżerkę pedagogiczno-terapeutyczną – zalecaną w przypadkach zaburzeń integracji sensorycznej
Oddziaływanie hipoterapii
- Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu miednicy podczas chodu. Działanie to często nazywane jest „nauką chodzenia bez chodzenia”. Wraz z wyprostem kręgosłupa, poprzez wyrównanie jego naturalnych krzywizn, wzdłuż kręgosłupa przebiegają impulsy ruchowe pochodzące z grzbietu końskiego. Ruchy konia przenoszą na środkowe partie ciała osoby na nim siedzącej (tj. miednica, stawy biodrowe i część lędźwiowa kręgosłupa) wzorce typowe dla chodu człowieka w postawie wyprostowanej.
- Normalizacja napięcia mięśniowego. Wiele osób korzystających z hipoterapii cechuje zbyt silne lub obniżone napięcie mięśni ciała. Prawidłowe ułożenie na koniu i rytmicznie kołyszące ruchy konia sprawiają, że dochodzi do znormalizowania tego napięcia.
- Doskonalenie równowagi i koordynacji, a także orientacji w przestrzeni, schematu własnego ciała i poczucia rytmu. Trudno wyobrazić sobie by wykorzystanie jakiegokolwiek sprzętu rehabilitacyjnego tak dobrze stymulowało poczucie równowagi i koordynacji jak jazda na końskim grzbiecie. Gdy człowiek jedzie na koniu jego ciało poddawane jest ruchowi aż w trzech wymiarach (z góry na dół, na boki oraz do przodu i do tyłu). Dzięki stymulacji układu hormonalnego i wegetatywnego, jazda konna poprawia krążenie, oddychanie, pracę jelit a nawet pracę układu odpornościowego.
- Stymulacja i normalizacja czucia powierzchniowego. Temperatura ciała konia jest o ok. 1oC wyższa od temperatury ciała człowieka. Jazda na koniu na oklep daje efekt rozgrzewającego masażu nóg i miednicy. Dotyk końskiej sierści, łaskotanie grzywy, rozmaitość kształtów, odgłos kroków, przyjazne parskanie i mile kojarzony zapach stymulują zmysły dotyku, słuchu, wzroku i węchu. Towarzyszy temu ciągłe wytrącanie z równowagi i konieczność jej natychmiastowego odnajdywania, jeżeli nie chcemy zbyt prędko rozstać się z tym bogactwem wrażeń.
- Zwiększenie poczucia własnej wartości. Koń oddaje do dyspozycji osoby niepełnosprawnej swoje cztery zdrowe nogi stwarzając tym samym nieograniczone możliwości lokomocyjne – takie przeszkody jak odległość, nierówność terenu, piasek czy woda przestają istnieć. Jest to przeżycie piękne i niezapomniane. Każdy kto siedział kiedyś na koniu wie, że świat z końskiego grzbietu wygląda przecież zupełnie inaczej. Koń daje ludziom o różnym stopniu niepełnosprawności możliwość uprawiania sportu. Oznacza to dla nich również możliwość funkcjonowania w normalnej społeczności i przezwyciężania ograniczeń własnego ciała a czasami i umysłu.
- Zmniejszanie zaburzeń emocjonalnych. Kontakt z koniem przyczynie się do pozytywnych zmian w zachowaniu, mających charakter indywidualistyczny, psychologiczny, psychoterapeutyczny, społeczny.
Dzięki tak bliskiemu kontaktowi pacjenta z koniem, angażowany jest cały człowiek jako istota cielesna, duchowa, umysłowa i społeczna. Koń wyzwala emocje: od strachu po miłość, uczy wrażliwości i opiekuńczości ale także stanowczości i umiejętności podejmowania szybkich decyzji.
- Rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych. Dzieci niepełnosprawne bardzo często oprócz cierpienia spowodowanego chorobą doświadczają dodatkowo bólu, który związany jest z poczuciem społecznego odrzucenia. Rytmiczne pobudzające ruchy towarzyszące jeździe konnej wzmagają wydzielanie hormonów (szczególnie adrenaliny), stymulujących układ wegetatywny. Następuje wyraźny wzrost aktywności ruchowej, koncentracji uwagi i dobrego samopoczucia. Radość z poskromienia tak wielkiego zwierza jak koń wywołuje w małych pacjentach chęć podzielenia się tą radością z całym światem. Koń żywy i reagujący na otoczenie wymaga od osoby niepełnosprawnej aktywności, nie pozwala jej na pozostanie biernym, jak to bywa w niektórych innych formach terapii. Osoby niepełnosprawne, szczególnie dzieci poddawane żmudnemu i systematycznemu usprawnianiu często ulegają zniechęceniu i nie chcą współpracować z terapeutą. Problemu tego nie obserwujemy podczas zajęć z hipoterapii. Tutaj zaangażowanie pacjenta w terapię jest olbrzymie i nieprzemijające. Trud usprawniania staje się prawie niezauważalny, a sama terapia przez swoją atrakcyjność jest jednocześnie nagrodą. Te pozytywne emocje udaje się niekiedy przenieść na zajęcia odbywające się przed lub po hipoterapii. Obcowanie z koniem i jego otoczeniem nie tylko wzbogaca wiedzę pacjenta o świecie, ale uczy go również samodzielności, odpowiedzialności i współpracy z innymi.
Przeciwskazania do hipoterapii
- Uczulenie na sierść, pot lub zapach konia
- Nie wygojone rany
- Nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany lęk
- Schorzenia okulistyczne – wymagana konsultacja
- Pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach po urazach czaszkowo-
mózgowych, ADHD, chorobach mięśni - Brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym
- Podwyższona temperatura
- Ostre choroby infekcyjne
- Padaczka
- Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim
- Zaburzenia mineralizacji kości (osteoporoza)
- Utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu ruchu układu kostno-stanowego, np. zwichnięcia w stawach biodrowych.
Przy padaczce, osteoporozie i schorzeniach okulistycznych możliwe jest uczestniczenie w zajęciach z hipoterapii jedynie po konsultacji z lekarzem specjalistą.
Hipoterapia, rekreacja jazdą konną i jazda konna, jako sport dla osób niepełnosprawnych może być wykonywana tylko za zgodą lekarza, który zaświadcza o braku przeciwwskazań do tego rodzaju terapii lub aktywności ruchowej osoby niepełnosprawnej.
Zajęcia z osobami niepełnosprawnymi na koniu powinni prowadzić odpowiednio do tego przygotowani specjaliści z zakresu rehabilitacji i instruktorzy hipoterapii.
Hipoterapia, rekreacja jazdą konną i jazda konna, jako sport dla osób niepełnosprawnych może być wykonywana tylko za zgodą lekarza, który zaświadcza o braku przeciwwskazań do tego rodzaju terapii lub aktywności ruchowej osoby niepełnosprawnej.
Zajęcia z osobami niepełnosprawnymi na koniu powinni prowadzić odpowiednio do tego przygotowani specjaliści z zakresu rehabilitacji i instruktorzy hipoterapii.